انسان به منزله عامل بحثى تطبیقى درباره نقش پیش فرض ها در روانشناسى

نظریه هاى علمى بر بستر پیشفرضهاى دانشمند مى رویند. اجزاى مختلف نظریه ها همچون مفاهیم و مدلها به نحوى با پیشفرضها متناسب و سازگارند. در مقاله حاضر، پیشفرض «انسان به منزله عامل» که بر اساس منابع اسلامى مى توان آن را مبناى تحقیق در روانشناسى قرار داد، مورد بررسى تطبیقى با نظریه عاملى اسکینر قرار گرفته است. کوشیده ایم این نکته را به اثبات برسانیم که عمل در نظریه اسکینر، مبتنى بر پیشفرضهاى معینى است و محصور در حدود اقتضاى این پیشفرضهاست. علّت گرایى و مشاهده گرایى حدود پیشفرضهاى اسکینر را تشکیل مى دهند. عمل در دیدگاه اسلامى، با استناد به مبانى معرفتى، میلى و ارادى، تصویرى متفاوت به دست مى دهد، که اگر به منزله پیشفرض تحقیقهاى روانشناختى قرار گیرد، نتایجى متفاوت به بار خواهد آورد.